ابزار وبمستر

نماد و یادمان کوهنوردان در آخرین نقطه بلندای قله بیستون

این کاروانسرا که با پلانی 4 ایوانی ساخته شده است، دارای 3 کتیبه در ورودی خود است که به تاریخ اتمام ساخت کاروانسرا در دوره ی صفویه و مرمت این بنا در دوره  ی ناصری اشاره می کند. امروزه کاربری کاروانسرای بیستون تغییر یافته و جهت ایجاد هتل ، رستوران و ... در درست مرمت می باشد.

بر سر راه باستانی­ای که از بیستون به سرماج می­رود ، در نزدیکی جاده آسفالته کرمانشاه - همدان ، پایه­های پل عظیمی وجود دارد که به نام خسرو معروف است بنای پل را به خسرو شاهنشاه ساسانی نسبت می­دهند. « ابودلف » در سفر نامه خود از این پل یاد کرده و می نویسد:
در پائین این مکان یک پل عظیم با ساختمان عجیبی بر روی رودخانه گودی نصب شده سپس از این پل گذشته به قریه بزرگ و بسیار آباد و پربرکتی می­رسد که « ابا ایوب » نام دارد...
از روزگار « راولینسون » به بعد کسی از مسافران و باستان شناسان به این پل توجه نکرده است. درازای پل خسرو 80/152 متر و پهنای آن 420 سانتیمتر است. 9 پایه پل بر روی سنگ فرش که تمام کف رودخانه را بر پهنای تقریبی 50 متر پوشانده بنا شده است. پایه­های پل شش ضلعی است و هر پایه از سه قسمت درست شده که قسمت میانی مربع مستطیل شکل است و در دوطرف آن دو آب *** مثلث شکل که قاعده­ی آن با قطر پایه یکی است قرار دارد. پایه­ها از سنگ تراشدار بالا آورده شده است. این سنگ­ها به وسیله­ی بست­های فلزی دم چلچله­ای به یکدیگر محکم شده­اند. میان پایه­ها را با قلوه سنگ و ملاط گچ سرندی پر کرده­اند. از طاق چشمه­ها و سطح پل چیزی بر جای نیست اما اگر ما مسیر حرکت سپاهیان اسلام را برای جنگ نهاوند در سال 21 هجری ، همان مسیر اکثر سیاحان و جهانگردان اسلامی یعنی راه بغداد به کرمانشاه و بیستون به همدان بدانیم ، پل خسرو تنها پلی بوده است که اعراب از آن گذشته و پس از عبور از تخت شیرین و سرماج به نهاوند رفته و یزدگرد سوم را در آن شهر مغلوب کرده­اند.
پل خسرو با گذشت زمان آسیب­های فراوانی دیده ، طوری که در روزگار صفوی این پل غیر قابل استفاده بوده است به همین دلیل در این زمان پل دیگری بر روی دینور آب که در حدود یک کیلومتری بالادست پل ساسانی است زده شده است. پل اخیر به پل نادر آباد بابل شاه عباسی معروف است . در سال­های اخیر برای رفت و آمد اهالی دهکده­های چمبطان پایین و بالا و بزن آباد بر روی پایه­های پل ساسانی پلی زده شده است که پهنای آن حدود یک متر است.

در حفاری ها و تحقیقات 1350 – 1339 مؤسسه باستانشناسی آلمان آمده است که :
در دامنه کوه بیستون ، در شمال شرقی دریاچه چشمه­ای و دژ مادها و نقش برجسته داریوش بزرگ ، یک منطقه مسکونی اشکانی به طول حداقل 800 متر و به عرض نزدیک به 300 متر قراردارد که با توجه به بقایای دیوارها و سفال­های یافت شده در آن ، اشکانی بودن آن به اثبات رسیده است و از هر لحاظ با بغستان تطبیق می­نماید. این منطقه مسکونی با نقوش برجسته مهرداد و گودرز ، دو پادشاه اشکانی که مربوط به قرن اول پیش از میلاد و قرن اول پس از میلاد و همچنین سنگ اشکانی که مربوط به قرن دوم تا سوم پس از میلاد می­شود ، مربوط بوده است.
ضمن تحقیقاتی که از طرف مؤسسه باستان­شناسی آلمان در بیستون به عمل آمده ، حدود منطقه مسکونی مزبور تعیین شده و همچنین نقطه ثقل ساختمان­های اشکانی در این دژ مادها معین گردیده است.

درشمال سنگ نبشته­ی داریوش بزرگ ، آثار بنایی از دوره­ی پارتی باقیمانده است. به عقیده « پروفسور لوشای » رئیس هیأت حفاری ایران  آلمان این بنا پرستش­گاهی است که در زمان اشکانیان همزمان با آثار دیگر این دوره در بیستون ساخته شده است. این پرستش­گاه دوره­ی پارتی که بر روی تخته سنگ منقوش اشکانی قراردارد از دو صفه به وسیله 10 پله که از سنگ کوه در آورده شده­اند به هم مربوط می­گردند. درازای هریک از پله­ها در حدود 80 سانتیمتر است. این پله­ها بطور نامنظم تا نقش بلاش ادامه دارد. در میان صفه بالایی آتشدانی از سنگ با دهانه­ای 35 سانتیمتری درآورده شده است.

سفالینه­های زیادی از دوره پارتی در تمامی این قسمت دامنه­ی کوه بیستون (پراو) دیده می­شود. هیأت مشترک حفاری ایران و آلمان برای روشن شدن وضع این دوره ، در زمین­هایی که امروز کارخانه­ی قند را احداث کرده­اند و همچنین در قبرستان دهکده­ی بیستون ، چند ترانشه زده که در تمامی این ترانشه­ها بقایای دیوارهایی با سنگ­های نتراشیده همراه با سفال پارتی دیده شد. هیأت ، احتمال می­دهد که این محل باقیمانده قلعه یا شهری از دوره­ی پارتی است که همزمان با آثار دیگر آن دوره ساخته شده است. درازای دیوارهای بدست آمده 1200 متر و پهنای آن 400 متر است که تقریباً در تمام ترانشه­ها به یک سبک ساخته شده و وسعتی در حدود 500000 متر مربع را در برگرفته است. در دوره­ی اسلامی قسمتی از این محل برای قبرستان استفاده شده است و بر روی آثار پارتی قبوری از دوره­ی اسلامی کشف گردیده که با تکه سفال­های پارتی توأم بوده­اند.

از بیستون باران می بارد
در حقیقت باران نیست اشک دوچشم فرهاد است

ای روز گار ای اسمان مردم از بی کسی
چه کنم که فریاد رسی نیست

میگن از تیشه فرهاد کوه بیستون چاک چاک شده
این کار فرهاد نیست کار عشق پاک است

ای روز گار ای اسمان مردم از بی کسی
چه کنم که فریاد رسی نیست

ای داد نه فرهاد وشیرین نازاری نیست
برای من ناراحت غمخواری نیست

از بیستون باران می بارد
در حقیقت باران نیست اشک دوچشم فرهاد است

ای روز گار ای اسمان مردم از بی کسی
چه کنم که فریاد رسی نیست

میگن از تیشه فرهاد کوه بیستون چاک چاک شده
این کار فرهاد نیست کار عشق پاک است